
اهداف توبه
« توبه » از مهمترین آموزههای تربیتی و اخلاقی است که آثار بیشمار و رهآورد گرانبها و پیآمدهای مثبت فراوانی دارد که به اهم آنها در قرآن اشاره میشود.
۱ ـ بازیابی شخصیت
انسانی که مرتکب گناهی شده است، چه بخواهد و یا نخواهد احساس سرشکستگی و کوچکی میکند؛ اگر متولیان تربیت او را ملامت و تحقیر کنند، این احساس بیشتر میشود و اگر ملامتها ادامه یابد، ممکن است به آنجا برسد که کاملاً احساس کند شخصیت خود را از دست داده است و در این صورت است که به شدت وجود او برای خانواده و جامعه خطرناک خواهد شد و ممکن است دست به گناه و هر جنایتی بزند؛ چون او احساس میکند همه چیز را از دست داده است.
منابع دینی مخصوصاً قرآن تلاش میکنند که با توبه و اظهار ندامت پنهانی شخصیت گناهکار را بازسازی کنند و او را به حالت اول بلکه بالاتر از آن برگردانند؛ لذا قرآن از یک طرف میفرماید: « خداوند توبه کاران را دوست میدارد.»[۱] و از طرف دیگر، به مردم گوشزد میکند که خلافکاران اگر برگشتند، برادران دینی شما هستند .
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «التائِبُ مِنَ الذَّنبِ کَمَن لاذَنبَ لَهُ؛[۲] توبه کننده از گناه مانند کسی است که گناه ندارد . »
۲ ـ محبوب خدا شدن
قرآن کریم میفرماید: إنَّ اللهَ یحِبُّ التَّوَّابینَ وَ یحِبُّ المُتَطَهِّرینَ[۳] « به راستی که خداوند توبه کنندگان و پاکان را دوست میدارد.» خودِ اظهار دوستی از مقام برتر علاوه براینکه افتخاری است برای محبوب و باعث بازیابی شخصیت گناهکار میشود، برد تربیتی و سازندگی مهمی دارد. به همین جهت، در تربیت فرزندان توجه شده است که نسبت به آنها اظهار محبّت شود و همین طور جهت پاک و با عفّت ماندن و با نشاط بودن همسر توصیه شده است که شوهر اظهار محبت کند و بگوید: « دوستت دارم . »
خداوند متعال با آن عظمتش نسبت به توبه کاران اظهار محبت میکند و اعلام میدارد: « توبه کار دوستت دارم.» رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: « لَیسَ شَیءٌ أَحَبَّ إلَی اللهِ مِن مُؤمِنٍ تائِبٍ أو مُؤمِنَهٍ تائِبَهٍ؛[۴] چیزی در نزد خداوند محبوبتر از مرد مؤمن توبه کار و زن مؤمن توبه کننده نیست . »
۳ ـ بخشش گناهان
اثر مهم توبه، بخشیده شدن گناهان انسان گناهکار است. قرآن کریم میفرماید: توبُوا إلی اللهِ عَسی رَبُّکُم أن یکَفِّرَ عَنکُم سَیئِاتِکُم ای مؤمنان!][۵] به سوی خدا توبه کنید… امید است خداوند گناهان شما را بپوشاند .
۴ ـ تبدیل شدن سیئات به حسنات
اگر توبه واقعی انجام گیرد، خداوند علاوه بر نابودی گناهان، آنها را تبدیل به نیکی و حسنات میکند؛ چنان که میفرماید: إلاّ مَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فأولئِکَ یبَدِّلُ اللهُ سَیئِاتِهِم حَسناتٍ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحیماً[۶] « مگر کسانی که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل میکند و خداوند همواره آمرزنده مهربان بوده است . »
امام صادق علیه السلام میفرماید: خداوند به داوود علیه السلام وحی کرد: «یا داوُدُ إنَّ عَبدِی المُؤمِنَ إذا أذنَبَ ذَنباً ثُمَّ رَجَعَ وَ تابَ مِن ذلِکَ الذَّنبِ وَ استَحیی مِنِّی عِندَ ذِکرِهِ غَفَرْتُ لَهُ وَ أنسَیتُهُ الحَفَظَهَ وَ اَبْدَلْتُهُ الحَسَنَهََ وَ لا اُبالی وَ أنَا أرحَمُ الرَّاحِمینَ[۷]
ای داود! به راستی بنده مؤمن هر گاه گناهی انجام دهد، سپس برگردد و از آن گناه توبه کند، و هنگام یاد آن گناه از من حیا کند، گناه او را میبخشم و کاری میکنم که حافظان (نویسندگان) آن را از یاد ببرند و آن گناه را به حسنه تبدیل میکنم و [ از کسی ] باکی ندارم، در حالی که من مهربانترین مهربانانم .
۵ ـ رستگاری ابدی
از مهمترین آثار اخروی توبه، عاقبت به خیری و رستگاری ابدی است. قرآن کریم میفرماید: ]وَ تُوبُوا إلی اللهِ جَمِیعاً أیهَا المُؤمِنونَ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ[۸] « ای مؤمنان! همگی به سوی خدا توبه کنید؛ شاید رستگار شوید .
۶ ـ آسایش ابدی و افزایش روزی
در کنار رستگاری، آسایش ابدی نیز از پیآمدهای توبه شمرده شده است: إلاّ مَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَأولئِکَ یدخُلُونَ الجَنَّه[۹] «مگر کسی که توبه کند و ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد. پس آنان داخل بهشت میشوند . »
توبه علاوه بر آثار و برکات بیشمار معنوی و اخروی، اثر و برکت دنیوی و مادّی نیز دارد و در ازدیاد رزق و روزی انسان نیز اثر گذار است. علی علیه السلام در این باره میفرماید: «وَ قَد جَعَلَ اللهُ سُبحانَهُ الإستِغفارَ سَبَباً لِدُرورِ الرِزقِ وَ رَحَمَهِ الخَلقِ؛[۱۰] «و خداوند استغفار را وسیله دائمی فرو ریختن روزی و موجب رحمت آفریدگان [خود] قرار داده است . »
و در حدیثی دیگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: « مَنْ أنعَمَ اللهُ عَلَیهِ نِعمَهً فَلیحْمِدِ اللهَ تَعالی وَ مَنِ السْتَبْطَأَ الرِّزقَ فَلیستَغفِرِ اللهَ وَ مَن حَزَنَهُ أمرٌ فَلیقُل لاحَولَ وَ لاقُوَّهَ إلاّ بِاللهِ[۱۱] ؛ کسی که خدا نعمتی به او بدهد، پس باید ستایش خدای بلند مرتبه را کند و کسی که روزیش تأخیر کرده، باید از خدا طلب آمرزش کند و کسی که امری او را ناراحت کند، باید بگوید: لاحول و لاقوه إلا بالله . »
[۱] . سوره شوری ، آیه ۲۵
[۲] . محمدی ری شهری ، محمد ، میزان الحکمه ، ج ۱، شوراى مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول ، ص ۳۳۸، ح ۲۱۱۶
[۳] . سوره بقره ، آیه ۲۲۲
[۴] . محمدی ری شهری ، محمد ، پیشین ، ج ۱، ص ۳۳۸، ح ۲۱۱۸٫
[۵] . سوره تحریم ، آیه ۸
[۶] . سوره فرقان ، آیه ۷۰
[۷] . محمدی ری شهری ، محمد ، پیشین ، ج ۱، ص ۳۴۵، ح ۲۱۸۵
[۸] . سوره نور ، آیه ۳۱
[۹] . سوره مریم ، آیه ۶۰
[۱۰] . سید رضی ، علم الهدی ، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، خطبه ۱۴۳، ص ۲۶۲٫
[۱۱] . نجفی ، محمد حسن ، بحار الانوار، انتشارات اسلامیه ، ۱۴۱۴ ق ، ج ۷۵، ص ۲۰۱ ، ح ۳۰٫
ارسال یک پاسخ
می خواهید در گفتگو ها شرکت کنید؟Feel free to contribute!